Sakıp Sabancı Müzesi’ndeki Ai Weiwei sergisi kapanışına yaklaşırken ilk ziyaret ettiÄŸim günden beri aklımı kurcalayan bu sergiyi belki de aklımda bir nihayete erdirmek üzere yazmak istedim. Weiwei’in sıradışı yaÅŸamının, eserlerinin ortaya çıkışı ve iÅŸlediÄŸi konular bakımından oldukça etkili, hatta belirleyici bir rolü olduÄŸunu düÅŸündüÄŸüm için yazımı bu perspektiften ele aldım. Weiwei, 1976 Mao’nun ölümü sonrası sanatçıların ilk kuÅŸağından Çin’li bir sanatçı. ABD’de sanat eÄŸitimi almış ve batı sanatını öÄŸrenmiÅŸ. Serginin hediyelik eÅŸya dükkanındaki bir magnetin üzerinde yazılı, “Her ÅŸey sanat, her ÅŸey politika” sözleri Porselene Dair sergisinin özeti olabilecek bir nitelikte.  Nitekim,

Asılı Adam Ai Weiwei’in Tutuklanışı kitabının yazarı Barnaby Martin de onun sanatını “Ai Weiwei’in sanatında bütün güç ve bütün enerji yeniden dönüÅŸtürülebilir ve yeniden yönlendirilebilir. Yana doÄŸru atılan küçük bir adımla ya da bakış açısında ufacık bir deÄŸiÅŸiklikle trajedi bile sanata dönüÅŸtürülebilir” [1]ÅŸeklinde tanımlıyor . 

 

Porselene Dair sergisi önce trajedileri simgesel nesnelere ve ardından nesneleri sanat eserlerine dönüÅŸtürerek bizleri gözlerimiz, beynimiz ve kalbimiz arasında bir yolculuÄŸa çıkarıyor. 

 

Weiwei’in sanatındaki trajediyi iÅŸleyiÅŸ biçiminin gücü belki de bu trajedilerin gökten inme olmamalarından kaynaklanıyor. Weiwei’nin babası ÅŸair Ai Quing bir zamanlar Mao’nun yakın arkadaşıyken Mao’nun entelektüel karşıtı kampanyası nedeniyle Weiwei henüz bir yaşındayken ailesiyle birlikte Gobi Çölüne sürüldü. Babasının umumi tuvalet temizliÄŸi gibi ağır iÅŸlerde çalışmak zorunda olduÄŸu Kuzey Kore sınırına yakın küçük köylerde ve Çin’in kuzeybatısında özerk bir bölge olan Sincan’da 20 yıla yakın bir süre yaÅŸadı. Weiwei bir çocuk olarak hayatta kalabilmek için daha sonra sanatına da uygulayacağı mobilya ve tuÄŸla yapma gibi pratik becerilerin çoÄŸunu buralarda öÄŸrendi. Ä°lerleyen yıllarda anılarında çocukluÄŸundan "yaÅŸam koÅŸulları son derece sertti fakat bu koÅŸullar sanatımın kaynağı oldu” diye bahsetti.

 

2008 yılında Çin’in Schiuan bölgesinde 8 büyüklüÄŸünde bir deprem oldu. Depremde Weiwei’nin deyimiyle “tofudan binalar” olan ve içlerinde okul binalarının da olduÄŸu pek çok kamu binası, içerisinde öÄŸrenciler varken yıkıldı. Hükümet yetkilileri bu ulusal utancı halı altına süpürmek umuduyla (en yeni tahminlere göre 5000’den fazla ölüm) gerçek sayıları açıklamadılar. Weiwei hükümeti okul binalarını kötü inÅŸa etmekle suçladı ve bu yolsuzluÄŸa delil olarak binlerce öÄŸrencinin ölümünü gösterdi. Gerçekleri ve kanıtları gün yüzüne çıkarmak amacıyla bağımsız bir “yurttaÅŸ soruÅŸturması” baÅŸlattı. AraÅŸtırmaları sonucunda depremde hayatını kaybeden çocukların tümünün ismini bularak yayınladı. Sonrasında olayların geliÅŸimi bizler için çok da tahmin edilemez veya yabancı deÄŸildi. Polisin otel odasına girerek Weiwei darp etmesiyle birlikte bu soruÅŸturma kesildi. Kafasına aldığı darbeler nedeniyle Weiwei beyin kanaması geçirdi ve beyin MR’ının görüntüleri bu sergide karşımıza porselene basılmış ÅŸekilde çıktı. Ne de olsa ona göre her ÅŸey sanattı.

 

Weiwei sanatında Çin’in bütününü bir hazır nesne olarak kullanmak niyetinde olduÄŸunu söyler onun sanatında kutsaldan bahsedilemez ve her ÅŸey baÅŸka bir ÅŸeye dönüÅŸtürülebilir. Tıpkı, arka planını Tiananmen meydanı, Mona Lisa, Eyfel Kulesi, Beyaz Saray gibi hem siyasi hem de sanatsal iktidar simgelerinin oluÅŸturduÄŸu ve fotoÄŸrafların merkezine orta parmağını gösteren elini koyduÄŸu Perspektif Etüdleri’nde veya 2000 yıllık bir neolitik vazoyu parçaladığı ve bu sergide legolarla örülmüÅŸ bir triptik olarak karşımıza çıkan Han Hanedanı Vazosunu DüÅŸürmek adlı eserinde olduÄŸu gibi. 

 

2010’da Tate Modern’de gerçekleÅŸen ve Batı dünyasının onu tanımasına neden olan sergisinde ziyaretçileri ay çekirdeklerinden oluÅŸan devasa bir halının üzerinde yürütmeyi hedefledi. 1600 yerel sanatçının her biri, seramik çekirdeÄŸi kendi eliyle boyadı. Turbine Hall’ün tamamını kaplayan çekirdeklerin üzerinde yürüyecek, onları eline alacak, kimisini atacak kimisini yanlarında götüreceklerdi. Dönemin posterlerinden GüneÅŸ Kral olarak tasvir edilen Mao’nun kiÅŸiliÄŸi benzersiz olan ama bir yığın haline getirilmiÅŸ ve yığının içinde tek tipleÅŸtirilmiÅŸ halkı gibi. Ama Tate yönetimi serginin üçüncü gününde porselen tozunun saÄŸlığa zararlı olduÄŸu gerekçesiyle üzerinde yürünmesini yasakladı.